Badanie cytologiczne szyjki macicy - jak się przygotować i co oznaczają wyniki?
Cytologia jest ważnym badaniem pozwalającym wykryć wczesne zmiany nowotworowe w szyjce macicy. Dowiedz się, na czym polega badanie, jak się do niego przygotować i co oznaczają jego wyniki.
Wizyta na cytologię szyjki macicy
⬇️
Najważniejsze wydarzenia
- Cytologia jest kluczowym badaniem służącym do wczesnego wykrywania zmian nowotworowych w szyjce macicy w celu zapobiegania rakowi.
- Badanie można wykonać dwiema metodami: cytologią klasyczną i płynną (LBC), z których metoda płynna jest dokładniejsza. Polskie Towarzystwo Patologów zwraca uwagę na wyższą czułość i dokładność cytologii płynnej, która stała się nowym standardem diagnostycznym. Dodatkowo Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje koszt tej metody, co zachęca kobiety do regularnych badań cytologicznych.
- Wyniki cytologii są interpretowane zgodnie z systemem Bethesda, a do dalszej diagnostyki mogą być wymagane dodatkowe badania, takie jak kolposkopia.
Co to jest badanie cytologiczne?
Cytologia szyjki macicy jest podstawowym badaniem przesiewowym służącym do wykrywania zmian przedrakowych i raka szyjki macicy. Polega ono na pobraniu komórek z powierzchni szyjki macicy, które są następnie analizowane pod mikroskopem w celu wykrycia nieprawidłowości.
Dzięki temu badaniu można zdiagnozować stany przedrakowe na wczesnym etapie i podjąć odpowiednie środki, aby zapobiec rozwojowi raka.
Rodzaje cytologii: cytologia klasyczna i cytologia LBC
Rutynowa cytologia
Jest to tradycyjna metoda stosowana od wielu lat. Podczas badania lekarz pobiera wymaz z szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki, a następnie przenosi pobrany materiał na szkiełko. Po utrwaleniu próbka wysyłana jest do laboratorium, gdzie badana jest pod kątem obecności nieprawidłowych komórek.
Zalety rutynowej cytologii:
- Szeroka dostępność,
- Niższy koszt w porównaniu z cytologią płynną,
- Skuteczny w wykrywaniu zmian nowotworowych i przedrakowych.
Wady konwencjonalnej cytologii:
- Ryzyko błędów spowodowanych nierównomiernym rozłożeniem materiału na slajdzie,
- Możliwość zanieczyszczenia próbki śluzem lub krwią,
- Ograniczona możliwość przeprowadzania dodatkowych testów na tej samej próbce.
Cytologia płynna (LBC)
Jest to bardziej nowoczesna metoda, w której pobrany materiał nie jest umieszczany bezpośrednio na szkiełku, ale w specjalnym płynie utrwalającym.
Zalety cytologii płynnej:
- Poprawiona jakość próbki, co zwiększa dokładność testu,
- Zmniejszenie ryzyka błędów diagnostycznych,
- Dodatkowe testy, takie jak HPV, mogą być wykonywane w tym samym czasie,
- Zwiększona skuteczność w wykrywaniu zmian przedrakowych.
Wady cytologii płynnej:
- Wyższy koszt badania,
- Nie wszędzie można uzyskać odszkodowanie od NHS.
Którą metodę powinienem wybrać?
Obie metody mają swoje zalety i wady, ale cytologia płynna jest uważana za bardziej nowoczesną i dokładną. Jeśli masz możliwość wykonania cytologii LBC, powinnaś z niej skorzystać, zwłaszcza jeśli w przeszłości miałaś niejednoznaczne wyniki cytologii. Z drugiej strony, jeśli Twój wybór ogranicza się do konwencjonalnej cytologii, warto się na nią zdecydować – każdy test jest lepszy niż jego brak.
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Cytologia szyjki macicy to prosta, szybka i bezbolesna procedura, która pozwala na wczesne wykrycie zmian przedrakowych i rakowych.
- Przygotowanie - Pacjentka jest proszona o zajęcie pozycji na fotelu ginekologicznym. Lekarz lub położna zakłada jednorazowe rękawiczki i przygotowuje niezbędne narzędzia.
- Wprowadzenie lusterka - lusterko ginekologiczne jest wprowadzane do pochwy i delikatnie rozsuwa ścianki pochwy, umożliwiając dostęp do szyjki macicy.
- Wymaz - specjalna szczoteczka służy do wymazania powierzchni i kanału szyjki macicy.
- Utrwalenie próbki - w zależności od metody, pobrany materiał jest nakładany na szkiełko podstawowe (cytologia konwencjonalna) lub umieszczany w płynie utrwalającym (cytologia płynna).
- Badanie jest zakończone - lustro jest usuwane, a pacjent może się ubrać. Całe badanie trwa zaledwie kilka minut.
Po teście może wystąpić niewielkie plamienie lub krwawienie, które zwykle ustępuje w ciągu kilku godzin.
Przygotowanie do badania cytologicznego
Aby wynik cytologii był jak najbardziej wiarygodny, przed badaniem warto przestrzegać kilku zasad:
- Nie należy poddawać się badaniu kontrolnemu podczas krwawienia miesiączkowego,
- Na badanie cytologiczne najlepiej zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej miesiączki,
- Unikaj stosunków seksualnych - najlepiej 24-48 godzin przed testem,
- Nie irygować ani nie stosować preparatów dopochwowych - co najmniej 4 dni przed cytologią,
- Brak infekcji intymnych - jeśli występuje infekcja, lepiej ją wyleczyć przed badaniem,
- Od ostatniego badania ginekologicznego/ USG przezpochwowego powinien upłynąć co najmniej 1 dzień.
Kiedy należy wykonywać cytologię w ramach profilaktyki raka szyjki macicy?
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) badanie cytologiczne powinno być wykonywane zgodnie z poniższymi wytycznymi:
- Kobiety w wieku 25-65 lat powinny wykonywać badanie cytologiczne co trzy lata,
- Kobietom ze zwiększonym ryzykiem (np. zakażenie HPV, wywiad rodzinny, wcześniejsze nieprawidłowe wyniki cytologii) można zalecić częstsze badania - co 12 miesięcy,
- Jeśli dostępna jest cytologia płynna i testy HPV, badania te można wykonywać co 5 lat,
- Kobiety w wieku powyżej 65 lat mogą wykonać cytologię, jeśli w ciągu ostatnich 10 lat miały prawidłowe wyniki. W przypadku kobiet w wieku 25-65 lat zaleca się wykonywanie cytologii co trzy lata. W przypadku występowania dodatkowych czynników ryzyka, takich jak zakażenie wirusem HPV, lekarz może zalecić częstsze wykonywanie badań.
Wyniki cytologii - jak interpretować?
Wyniki cytologii są oceniane przy użyciu systemu Bethesda, który określa rodzaj próbki, jej jakość i to, czy pobrana próbka spełnia kryteria diagnostyczne.
Wynik cytologii może zawierać różne wskazania, ale najważniejsze dla pacjentów jest zrozumienie głównych kategorii:
- Normalny wynik - brak nieprawidłowych komórek, dalsze badanie zgodnie z zaleceniem lekarza.
- Obecność zmian zapalnych lub zakaźnych - nie zawsze oznacza to coś poważnego, ale może wymagać dalszej diagnostyki lub leczenia.
- Nieprawidłowe komórki nabłonka - oznacza to, że w próbce wykryto zmiany, które mogą, ale nie muszą być niebezpieczne. W takim przypadku lekarz może zalecić powtórne badanie, test HPV lub kolposkopię.
- HSIL, LSIL (zmiany śródnabłonkowe) - mogą wskazywać na stan przedrakowy i wymagają dalszej diagnostyki.
- ASC-US (nieokreślone zmiany komórek nabłonkowych) - często zalecane jest powtórzenie badania lub testu HPV. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, lekarz omówi dalsze kroki diagnostyczne i możliwe leczenie.
Cytologia i zakażenie wirusem HPV
HPV to grupa wirusów, z których niektóre typy mogą powodować łagodne zmiany skórne, a inne mogą powodować raka. Zakażenie wirusem HPV często przebiega bezobjawowo, więc wiele osób nie zdaje sobie sprawy z infekcji. Najbardziej niebezpieczne są tak zwane wysoce onkogenne typy wirusa HPV (np. HPV 16 i HPV 18), które powodują większość przypadków raka szyjki macicy.
Cytologia nie może jednak potwierdzić obecności wirusa HPV i ma ograniczoną czułość, tj. może „przeoczyć” zmiany nowotworowe. Do wykrycia wirusa HPV potrzebny jest test DNA.
Test HPV nie zastępuje badania cytologicznego, ale je uzupełnia. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania rakowi szyjki macicy jest wykonanie zarówno cytologii, jak i testu HPV.
Czy cytologia jest konieczna w czasie ciąży?
Wiele kobiet zastanawia się, czy test ten można wykonać w czasie ciąży. Odpowiedź brzmi: tak! Badanie cytologiczne w ciąży jest bezpieczne i zalecane w celu monitorowania stanu zdrowia przyszłej mamy.
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) cytologia powinna być wykonywana u każdej ciężarnej, jeśli nie była wykonywana w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Jest to kluczowe badanie profilaktyczne, pozwalające wykryć wczesne zmiany nowotworowe lub infekcje, które mogą mieć wpływ na przebieg ciąży.
Wypis po badaniu cytologicznym
Lekkie upławy po cytologii są stosunkowo częste, występują u około 50% kobiet i zwykle ustępują w ciągu dwóch dni. Upławy mogą być spowodowane podrażnieniem tkanki szyjki macicy, co jest normalną reakcją na pobranie materiału do badania.
Kobiety z ektopią, powszechnie znaną jako nadżerka, są bardziej narażone na upławy po badaniu cytologicznym. Jeśli upławy utrzymują się dłużej niż dwa dni lub towarzyszą im inne niepokojące objawy, zaleca się konsultację z lekarzem.
Cytologia u kobiet bez macicy
Kobiety, które przeszły całkowitą histerektomię (usunięcie macicy i szyjki macicy) i nie miały w przeszłości raka ginekologicznego, zwykle nie potrzebują dodatkowej cytologii. Rak pochwy jest niezwykle rzadki w tej grupie pacjentek (mniej niż 1 na 100 000 kobiet).
Jeśli jednak zostanie wykonane badanie cytologiczne pochwy (pomimo braku takiego zalecenia w wytycznych) i zostaną wykryte nieprawidłowości, dalsze postępowanie zależy od zakresu zmian cytologicznych i oceny ryzyka raka pochwy.
Wnioski
Podsumowując, cytologia jest kluczowym narzędziem w profilaktyce raka szyjki macicy. Regularne badania cytologiczne mogą uratować życie poprzez wykrycie zmian nowotworowych na wczesnym etapie i podjęcie odpowiednich działań. Pamiętaj o regularnych badaniach cytologicznych i dbaj o swoje zdrowie intymne. Nie czekaj – umów się na wizytę już dziś i bądź spokojna o swoje zdrowie.
Często zadawane pytania
W przypadku kobiet w wieku 25-65 lat zaleca się wykonywanie cytologii co trzy lata, pod warunkiem, że poprzednie wyniki były prawidłowe. Jeśli występują czynniki ryzyka (np. zakażenie HPV, rak szyjki macicy w rodzinie), lekarz może zalecić częstsze badania.
Cytologia jest zazwyczaj bezbolesna, a całe pobranie materiału trwa zaledwie kilka minut. Warto wiedzieć o tym fakcie, aby móc podejść do badania bez obaw.
Wynik NILM oznacza brak zmian śródnabłonkowych lub nowotworowych, co wskazuje na prawidłowy stan zdrowia. Wynik ten jest pozytywny i wskazuje, że nie ma żadnych obaw.
Nieprawidłowy wynik nie oznacza raka. Może wskazywać na stan zapalny, zakażenie HPV lub inne niepokojące zmiany, które wymagają dalszej diagnostyki, takiej jak kolposkopia lub biopsja.
Jak każdy inny test, cytologia nie jest w 100% dokładna. Możliwe są wyniki fałszywie ujemne (np. gdy próbka nie zawiera wystarczającej liczby komórek) lub fałszywie dodatnie (nieprawidłowo wykryte nieprawidłowości). Dlatego regularne powtarzanie badania ma kluczowe znaczenie dla wczesnego wykrywania zmian.
Nie zaleca się wykonywania cytologii podczas miesiączki, ponieważ krew może wpłynąć na jakość próbki i zafałszować wyniki.
Nie, cytologia nie jest testem na infekcje przenoszone drogą płciową
Cytologia nie wykrywa wirusa HPV, lecz może pomóc w identyfikacji zmian spowodowanych przez ten wirus. Do jego jednoznacznego wykrycia konieczny jest test DNA HPV.
