884 807 400
Badanie cytologiczne szyjki macicy – jak się przygotować i co oznaczają wyniki?
Cytologia — ważne badanie pozwalające na wykrycie wczesnych zmian nowotworowych szyjki macicy. Dowiedz się, czym jest, jak przygotować się do badania i co oznaczają jego wyniki.
Wizyta na badanie cytologiczne szyjki macicy⬇️
Główne punkty
- Cytologia – kluczowe badanie do wczesnego wykrywania zmian nowotworowych szyjki macicy, które pozwala zapobiegać rakowi.
- Badanie może być klasyczne lub w metodzie płynnej, która jest bardziej precyzyjna i zalecana jako nowy standard diagnostyczny.
- Wyniki cytologii interpretowane są zgodnie z systemem Bethesda, a do dalszej diagnostyki mogą być potrzebne dodatkowe badania, na przykład kolposkopia.
- Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje koszt cytologii płynnej, co zachęca kobiety do regularnych badań.
Czym jest badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne szyjki macicy jest podstawowym testem przesiewowym służącym wykrywaniu stanów przednowotworowych i raka szyjki macicy. Polega na pobraniu komórek z powierzchni szyjki macicy, które następnie są analizowane pod mikroskopem w celu wykrycia ewentualnych patologii.
Dzięki temu badaniu można we wczesnym stadium wykryć stany przednowotworowe i podjąć odpowiednie działania w celu zapobiegania rozwojowi raka.
Rodzaje cytologii: klasyczna i cytologia LBC
Cytologia klasyczna
Jest to tradycyjna metoda stosowana od wielu lat. Podczas badania lekarz pobiera wymaz z szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki, a następnie nanosi zebrany materiał na szkiełko mikroskopowe. Po utrwaleniu próbka trafia do laboratorium, gdzie ocenia się ją pod kątem obecności nieprawidłowych komórek.
Zalety cytologii klasycznej:
- Szeroko dostępna,
- Niższy koszt w porównaniu z cytologią płynną,
- Skuteczny w wykrywaniu zmian nowotworowych i przednowotworowych.
Wady cytologii klasycznej:
- Ryzyko błędów z powodu nierównomiernego rozprowadzenia materiału na szkiełku,
- Możliwość zanieczyszczenia próbki śluzem lub krwią,
- Ograniczona możliwość przeprowadzania dodatkowych badań na tej samej próbce.
Cytologia płynna (LBC)
Jest to nowocześniejsza metoda, w której pobrany materiał umieszcza się w specjalnym płynie utrwalającym, a nie bezpośrednio na szkiełku mikroskopowym.
Zalety cytologii płynnej:
Poprawiona jakość próbek, co zwiększa dokładność badania,
Zmniejszenie ryzyka błędów diagnostycznych,
Możliwość przeprowadzania dodatkowych badań, np. w kierunku HPV,
Wyższa skuteczność w wykrywaniu zmian przednowotworowych.
Wady cytologii płynnej:
Wyższy koszt badania,
Nie wszędzie dostępna w ramach refundacji NFZ.
Którą metodę wybrać?
Obie metody mają swoje zalety i wady, ale cytologia płynna uważana jest za nowocześniejszą i bardziej precyzyjną. Jeśli masz możliwość wykonania badania LBC, warto z niej skorzystać, szczególnie jeśli wcześniejsze wyniki cytologii były niejednoznaczne. Z drugiej strony, jeśli Twój wybór ogranicza się do klasycznej cytologii, również warto ją wykonać — każdy test jest lepszy niż brak badania.
Jak wygląda badanie cytologiczne?
Badanie cytologiczne szyjki macicy to prosta, szybka i bezbolesna procedura, która pozwala we wczesnym stadium wykryć zmiany przednowotworowe i nowotworowe.
Przygotowanie – pacjentka proszona jest o zajęcie pozycji na fotelu ginekologicznym. Lekarz lub położna zakłada jednorazowe rękawiczki i przygotowuje niezbędne narzędzia.
Wprowadzenie wziernika – wziernik jest delikatnie wprowadzany do pochwy, aby rozchylić jej ściany i uzyskać dostęp do szyjki macicy.
Pobranie materiału – za pomocą specjalnej szczoteczki pobiera się wymaz z powierzchni i kanału szyjki macicy.
Utrwalenie próbki – w zależności od metody, pobrany materiał nanoszony jest na szkiełko mikroskopowe (cytologia klasyczna) lub umieszczany w płynie utrwalającym (cytologia płynna).
Zakończenie badania – wziernik jest usuwany, a pacjentka może się ubrać. Całe badanie trwa zaledwie kilka minut.
Po badaniu mogą pojawić się lekkie plamienia lub krwawienie, które zazwyczaj ustępują w ciągu kilku godzin.
Przygotowanie do badania cytologicznego
Aby wynik cytologii był jak najbardziej wiarygodny, warto przestrzegać kilku zasad przed badaniem:
Nie wykonywać badania w trakcie miesiączki,
Najlepiej przyjść na badanie cytologiczne nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż na 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej,
Unikać kontaktów seksualnych – najlepiej 24–48 godzin przed badaniem,
Nie myć się i nie stosować dopochwowych preparatów – co najmniej 4 dni przed cytologią,
Brak infekcji intymnych – jeśli występuje infekcja, najlepiej wyleczyć ją przed badaniem,
Od ostatniego badania ginekologicznego lub USG dopochwowego powinien minąć co najmniej 1 dzień.
Kiedy wykonywać badanie cytologiczne w ramach profilaktyki raka szyjki macicy?
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) badanie cytologiczne powinno być wykonywane według poniższych wytycznych:
Kobiety w wieku 25–65 lat powinny wykonywać cytologię co 3 lata,
Kobietom z podwyższonym ryzykiem (np. zakażenie HPV, obciążony wywiad rodzinny, wcześniejsze nieprawidłowe wyniki cytologii) zaleca się wykonywanie badań częściej – co 12 miesięcy,
Przy zastosowaniu cytologii płynnej i testu HPV te badania można wykonywać co 5 lat,
Kobiety powyżej 65 roku życia mogą poddać się badaniu cytologicznemu, jeśli w ciągu ostatnich 10 lat miały prawidłowe wyniki.
Kobietom w wieku 25–65 lat zaleca się wykonywanie cytologii co 3 lata. Jeśli występują dodatkowe czynniki ryzyka, takie jak zakażenie HPV, lekarz może zalecić częstsze badania.
Wyniki cytologii – jak je interpretować?
Wyniki badania cytologicznego oceniane są zgodnie z systemem Bethesda, który informuje o rodzaju próbki, jej jakości oraz zgodności pobranego materiału z kryteriami diagnostycznymi.
Wynik badania cytologicznego może zawierać różne informacje, ale pacjentkom ważne jest, aby rozumieć podstawowe kategorie:
- Prawidłowy wynik – brak nieprawidłowych komórek; dalsze badania według zaleceń lekarza.
- Obecność zmian zapalnych lub infekcyjnych – nie zawsze oznacza coś poważnego, ale może wymagać dodatkowej diagnostyki lub leczenia.
- Nieprawidłowe komórki nabłonkowe – oznacza, że w próbce wykryto zmiany, które mogą być groźne lub nie. W takim przypadku lekarz może zalecić powtórne badanie, test HPV lub kolposkopię.
- HSIL, LSIL (zmiany wewnątrznabłonkowe) – mogą wskazywać na stan przedrakowy i wymagają dalszej diagnostyki.
- ASC-US (nieokreślone zmiany komórek nabłonkowych) – często zaleca się powtórne badanie lub test HPV. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, lekarz omówi kolejne kroki diagnostyczne i możliwe leczenie.
Cytologia a infekcja HPV
HPV to grupa wirusów, z których niektóre mogą powodować łagodne zmiany skórne, a inne – raka. Infekcja HPV często przebiega bezobjawowo, dlatego wiele osób nie wie o jej obecności. Najbardziej niebezpieczne są tzw. wysokoonkogenne typy HPV (np. HPV 16 i HPV 18), które odpowiadają za większość przypadków raka szyjki macicy.
Cytologia jednak nie może potwierdzić obecności HPV i ma ograniczoną czułość, czyli może „przegapić” zmiany nowotworowe. Do wykrycia HPV potrzebny jest test DNA.
Test HPV nie zastępuje badania cytologicznego, lecz je uzupełnia. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki raka szyjki macicy jest wykonanie obu badań – cytologii i testu HPV.
Czy cytologia jest potrzebna w czasie ciąży?
Wiele kobiet zastanawia się, czy można wykonać to badanie w czasie ciąży. Odpowiedź brzmi – tak! Badanie cytologiczne w ciąży jest bezpieczne i zalecane do monitorowania zdrowia przyszłej mamy.
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP), cytologię powinno się wykonać każdej ciężarnej kobiecie, jeśli nie było jej w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Jest to kluczowy test profilaktyczny w wykrywaniu wczesnych zmian nowotworowych lub infekcji, które mogą wpłynąć na przebieg ciąży.
Plamienie po badaniu cytologicznym
Jasne krwiste plamienia po cytologii są dość częste i obserwuje się je u około 50% kobiet, zazwyczaj ustępują w ciągu dwóch dni. Plamienie może być związane z podrażnieniem tkanek szyjki macicy, co jest normalną reakcją na pobranie materiału.
U kobiet z ektopią, powszechnie nazywaną erozją, po cytologii mogą pojawić się krwiste plamienia. Jeśli plamienie utrzymuje się dłużej niż dwa dni lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy, zaleca się konsultację z lekarzem.
Cytologia u kobiet bez macicy
Kobietom, które przeszły całkowitą histerektomię (usunięcie macicy i szyjki macicy) i nie mają w wywiadzie chorób onkologicznych narządów rodnych, zazwyczaj nie jest potrzebne dalsze badanie cytologiczne. Rak pochwy w tej grupie pacjentek występuje bardzo rzadko (mniej niż 1 przypadek na 100 000 kobiet).
Jeśli jednak badanie cytologiczne pochwy jest przeprowadzane (pomimo braku takiego zalecenia w wytycznych) i wykryto nieprawidłowości, dalsze postępowanie zależy od stopnia zmian cytologicznych i oceny ryzyka rozwoju raka pochwy.
Podsumowanie
Cytologia jest kluczowym narzędziem w profilaktyce raka szyjki macicy. Regularne badania cytologiczne mogą uratować życie, pozwalając na wczesne wykrycie zmian nowotworowych i podjęcie odpowiednich działań. Nie zapominaj o regularnym wykonywaniu cytologii i dbaniu o swoje zdrowie intymne. Nie zwlekaj – umów się na badanie już dziś i bądź pewna swojego zdrowia.
Najczęściej zadawane pytania
Kobietom w wieku 25–65 lat zaleca się wykonywanie badania cytologicznego co 3 lata, pod warunkiem że poprzednie wyniki były prawidłowe. W przypadku czynników ryzyka (np. zakażenie HPV, rak szyjki macicy w wywiadzie rodzinnym) lekarz może zalecić wykonywanie badań częściej.
Cytologia zazwyczaj nie jest bolesna, a pobranie materiału trwa zaledwie kilka minut. Warto o tym wiedzieć, aby podejść do badania bez obaw.
Wynik NILM oznacza brak zmian wewnątrznabłonkowych lub nowotworowych, co świadczy o prawidłowym stanie zdrowia. Taki wynik jest pozytywny i nie budzi powodów do niepokoju.
Nieprawidłowy wynik nie zawsze oznacza raka. Może wskazywać na stan zapalny, zakażenie HPV lub inne niepokojące zmiany, które wymagają dalszej diagnostyki, np. kolposkopii lub biopsji.
Jak każdy test, cytologia nie jest w 100% dokładna. Mogą wystąpić wyniki fałszywie ujemne (np. gdy próbka nie zawiera wystarczającej liczby komórek) lub fałszywie dodatnie (błędnie wykryte nieprawidłowości). Dlatego regularne powtarzanie badania jest kluczowe dla wczesnego wykrycia zmian.
Nie zaleca się wykonywania cytologii w czasie miesiączki, ponieważ krew może wpłynąć na jakość próbki i zniekształcić wyniki.
Nie, cytologia nie jest testem na infekcje przenoszone drogą płciową.
Cytologia nie wykrywa wirusa HPV, ale może pomóc zidentyfikować zmiany spowodowane przez wirusa. Do jednoznacznego wykrycia HPV potrzebny jest test DNA wirusa.
